Rodzaje gniazdek

Joanna Ryńska
Gniazda wtyczkowe są niezbędnym wyposażeniem każdego domu. Wybierając je, możemy kierować się nie tylko poczuciem estetyki i zasobnością portfela, ale też względami bezpieczeństwa i wygody. Należy też zwracać uwagę na to, ile i jakie gniazda można zastosować w konkretnych pomieszczeniach.
Rodzaje gniazdek

Jesteśmy przyzwyczajeni do gniazd, które tworzą litą całość. Gniazda takie, zwane monoblokami, nie są jednak jedyną dostępną możliwością. Obecne każdy element gniazda (podobnie zresztą jak łącznika) można kupić osobno.  Pozwala to na stworzenie i zmienianie koncepcji kolorystycznej (np. gniazdko dwukolorowe) oraz ułatwia ewentualne naprawy.
Gniazdo składa się z mechanizmu wtykowego (do montowania przewodów instalacji elektrycznej) oraz ramki i plakietki, które odpowiadają za szczelność, bezpieczne użytkowanie i estetykę gniazdka.

Rodzaje gniazdek

Wiele gniazd, wiele możliwości
Mechanizm wtykowy może sprawiać najwięcej trudności, ponieważ trzeba przymocować do niego przewody. Nowoczesne mechanizmy wtykowe w gniazdach jednofunkcyjnych mają trzy czytelnie oznaczone, łatwo dostępne podwójne zaciski śrubowe (odpowiednio do przewodu fazowego, neutralnego i ochronnego). Gniazda trójfazowe mają pięć zacisków (ze względu na dwa dodatkowe przewody fazowe). Zaciski zapewniają łatwą instalację przewodów o przekroju nie większym niż 4 mm².

Rodzaje gniazdek

Montaż mechanizmu wtykowego w specjalnej puszce również sprawiał nieco kłopotów. W nowoczesnych gniazdach ułatwieniem są więc samopowrotne pazurki. Ich zastosowanie sprawia, że gniazdko jest znacznie łatwiejsze do osadzenia, prace montażowe są bardziej efektywne, zamocowanie gniazdka jest dokładne i pewne, a jednocześnie instalator nie pokaleczy rąk podczas montażu.

Rodzaje gniazdek

Typowe, zgodne z normami gniazdko stosowane w Polsce ma dwa okrągłe tory prądowe, powinno też mieć zestyk ochronny (w postaci bolca o przekroju okrągłym), powszechnie zwany uziemieniem. Norma branżowa Stowarzyszenia Elektryków Polskich N SEP-E-002 mówi bardzo wyraźnie, że wszystkie gniazda w mieszkaniu powinny mieć styk ochronny połączony z przewodem ochronnym.

Zwróćmy uwagę, że gniazdo z uziemieniem jest niewiele droższe niż gniazdo, które go nie ma. Jednocześnie ze względu na ewolucję przepisów dotyczących bezpieczeństwa instalacji elektrycznej, coraz więcej firm wycofuje ze swego asortymentu gniazda bez styku ochronnego. Przyjrzyjmy się przykładom oznaczeń gniazd, by wiedzieć, jak rozpoznać te"dobre".:

Tabela 1. Przykładowe oznaczenia gniazd.

2Pgniazdko pojedyncze bez uziemienia
2P + Zgniazdko pojedyncze z uziemieniem
2 x 2Pgniazdko podwójne bez uziemienia
2 x 2P + Zgniazdko podwójne z uziemieniem

Gniazda mogą wystąpić w wersjach natynkowych i podtynkowych. Wybór rozwiązania zależy tu przede wszystkim od gustu użytkownika. Ceny wersji natynkowych i podtynkowych w odpowiadających sobie liniach projektowych są porównywalne.

Rodzaje gniazdek
Rodzaje gniazdek

Gniazda powinny spełniać wymogi norm:  PN-IEC 60346 "Instalacje elektryczne w obiekcie budowlanym", projektowanej (zharmonizowanej) PN-IEC 60884-1 Gniazda wtyczkowe i wtyczki do użytku domowego i podobnego - Część 1: Wymagania ogólne, a także normy branżowej N SEP-E-002 zatytułowanej "Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych - podstawy planowania". Przepisy te określają m.in., w jakim pomieszczeniu mogą wystąpić określone rodzaj gniazdek. Tabelka, przedstawiająca to rozmieszczenie,  została skonstruowana w oparciu o normę N SEP-E-002.

Tabela 2. Rozmieszczenie gniazd zależnie od pomieszczenia. Podane są wartości minimalne wymagane.

pomieszczenieliczba gniazd

wysokość
montażu
[m]

pokój mieszkalny o powierzchni [m²] do 8
od 8 do 12
od 12 do 20
ponad 20
2
3
4
5

0,30

kuchnia
kuchenka elektryczna
zmywarka
lodówka
podgrzewacz wody
5
1 wysokoprądowe       
1
1
1
0,85
(1,10)

łazienka
pralka
podgrzewacz wody
grzejnik elektryczny
2
1 wysokoprądowe
1
1

1,40

przedpokój10,30

pom. gospodarcze i pomocnicze prasowalnica
suszarka do prania
3  
1
1
 
piwnica lokatorska1 
pracownia3 

W tabeli pojawiło się sformułowanie "gniazdo wysokoprądowe". Otóż każde gniazdo ma określone dla siebie znamionowe natężenie prądu. Dla gniazd ogólnego użytku jest to 10 A, dla gniazd wysokoprądowych 16 A. Trzeba pamiętać, by wybierając gniazdo do pralki, zmywarki, kuchni, wybrać gniazdo o prądzie znamionowym 16 A.

Rodzaje gniazdek

W pokojach należy stosować gniazdka o stopniu ochrony 2. Jak sprawdzić, jaki stopień ochrony ma gniazdko? Każde ma oznaczenie IPXX (np. IP65). O stopniu ochrony mówi pierwsza cyfra. Przykładowo, powszechnie stosowane gniazdka IP 20 mają stopień ochrony 2.
Do łazienek, kuchni, garaży i pomieszczeń o podwyższonej wilgotności (np. kotłownie) należy przeznaczyć gniazda bryzgoszczelne. Innymi słowy, muszą one być odporne na bryzgającą wodę, czyli mieć stopień szczelności 4.
Jak sprawdzić, jaki stopień szczelności ma gniazdko? O stopniu szczelności mówi druga cyfra kodu IP. Na przykład widoczne na zdjęciu gniazdka, powszechnie stosowane w łazienkach, o oznaczeniu IP44 mają stopień szczelności 4.

Zabezpieczenie gniazd

Rodzaje gniazdek

Gniazda powinny być właściwie zabezpieczone przed włożeniem do nich nieodpowiedniej wtyczki lub... innych przedmiotów (zupełnie innego przeznaczenia). Gniazda ogólnego użytku mogą być wyposażone w przesłony torów prądowych. Są to zaślepki w otworach gniazda, które uniemożliwiają włożenie do nich innych przedmiotów niż wtyczka. Jest to przede wszystkim zabezpieczenie dla dzieci - buszującemu po podłodze małemu odkrywcy nie uda się wetknąć do gniazda np. długopisu.
Gniazda mające specjalny (dedykowany) obwód, czyli najczęściej gniazda do zasilania komputera mają specjalnie za- kodowane otwory. Plakietka tych gniazd jest w kolorze czerwonym, często z opisem "DATA". Kodowanie otworów sprawia, że nie można włączyć do tego gniazda wtyczki innej niż komputerowa (np. od odkurzacza). Wtyczka komputerowa ma specjalną nakładkę, która pasuje do klucza i dzięki temu pozwala na odkodowanie zabezpieczeń.

Gniazda teleinformatyczne
Poprawne działanie urządzeń służących do komunikacji; radio, telewizja, telefon, komputer możliwe jest dzięki zastosowaniu odpowiednich gniazd sieciowych. Nie odpowiadają one za zasilanie odbiornika - ich zadaniem jest dostarczenie sygnału osobnymi liniami przesyłu z danej sieci.
Gniazda antenowe (inaczej gniazda RTV) przekazują sygnał telewizyjny i radiowy, gwarantując dobrą jakość odbioru. Mogą wystąpić jako przelotowe lub końcowe Gniazdko typu SAT pozwala na odbiór sygnału satelitarnego. Najczęściej dostępne są gniazda RTV lub RTV/SAT. Gniazda antenowe charakteryzowane są przez dwa parametry:

  • pasmo częstotliwości opisane osobno dla każdego medium (podane w MHz);
  • tłumienie sprzężenia (podane w dB) mówi o redukcji szumów sygnałowych, które mogą powstać m.in. na skutek wzajemnego oddziaływania sygnałów.
Rodzaje gniazdek
Rodzaje gniazdek

Gniazda telefoniczne i internetowe (komputerowe) noszą potoczną  nazwę "jack'ów" (od amerykańskiego oznaczenia RJ - Registered Jack). Są zgodne ze standardami amerykańskimi. Gniazda te są podobne do siebie, trzeba więc uważać przy ich wyborze!

Rodzaje gniazdek
Rodzaje gniazdek
Rodzaje gniazdek

Dokumenty proszę!
Dobry producent powinien legitymować się certyfikatami lub badaniami (np. wykonanymi przez Biuro Badawcze ds. Jakości Stowarzyszenia Elektryków Polskich), potwierdzającymi jakość gniazdek. Mogą to być: certyfikat na znak B (na gniazda wykonane przed 01.05.04); deklaracja zgodności i znak CE lub ogólny certyfikat jakości (firmy i asortymentu) ISO:9001.

Słowo o obwodach

Aby praca gniazd była skuteczna i bezpieczna, należy spełnić kilka warunków dotyczących obwodów elektrycznych. Obwód to odcinek instalacji elektrycznej  wyposażony w osobne zabezpieczenie.

  • w jednym obwodzie nie powinno być więcej niż 10 gniazd wtykowych;
  • każdy odbiornik o mocy większej niż 2kW powinien mieć osobny obwód;
  • urządzenia w kuchni powinny być objęte osobnym obwodem;
  • gniazdo w łazience powinno mieć osobny obwód zabezpieczony wyłącznikiem różnicowoprądowym.
emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Najem krótkoterminowy - czy zmienią się zasady?

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na e-instalacje.pl e-instalacje.pl