Termomodernizacja ze wsparciem. Wykorzystaj premie, dotacje i ulgi

Finalnie jednak także dla naszej kieszeni, bo w dłuższej perspektywie oszczędności na rachunkach za prąd czy ciepło nie tylko zrekompensują poniesione wydatki, ale zaczną przynosić korzyści, bo będą zwyczajnie niższe.

Instrumenty wsparcia ze strony państwa są dość zróżnicowane. Jedne dostaniemy już za ocieplenie ścian i wymianę okien, a inne – zazwyczaj odpowiednio wyższe – gdy zainwestujemy i w ocieplenie, i w czyste powietrze, a najlepiej jeszcze także we własne ekologiczne źródło energii.

Nim więc podejmiemy wyzwanie pod wezwaniem „termomodernizacja” i przystąpimy do jego wdrażania, powinniśmy najpierw sprawdzić, jakie ewentualne wsparcie nam przysługuje, w jakiej wysokości i w jakiej formie.

Od lat podstawowym instrumentem służącym różnego rodzaju dotacjom, dopłatom, preferencjom jest zarządzany przez Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK) Fundusz Termomodernizacji i Remontów. Za jego pośrednictwem wsparcie jest udzielane na wielu frontach, głównie poprzez kredyty i pożyczki udzielane na szeroko rozumiane przedsięwzięcia termomodernizacyjne – z preferencyjnym oprocentowaniem albo z umorzeniem części pożyczonych środków.

Obecnie zgodnie z ustawą z 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów celem Funduszu jest pomoc finansowa dla inwestorów realizujących przedsięwzięcia termomodernizacyjne, termomodernizacyjne wraz ze wzmocnieniem budynku wielkopłytowego i remontowe oraz wypłata rekompensat dla właścicieli budynków mieszkalnych (części budynków mieszkalnych), w których były lokale kwaterunkowe. Adekwatnie do tych celów, stosowane są trzy formy pomocy: premia termomodernizacyjna, premia remontowa oraz premia kompensacyjna.

Pierwsza z nich, premia termomodernizacyjna jest formą pomocy państwa dla inwestorów realizujących przedsięwzięcie termomodernizacyjne. Stanowi spłatę kredytu zaciągniętego przez inwestora. Przysługuje jedynie podmiotom korzystającym z kredytu, zatem inwestorzy realizujący przedsięwzięcia termomodernizacyjne wyłącznie z własnych środków nie mogą z niej korzystać. Jest ona przyznawana przez BGK w wysokości: 16 proc. kosztów przedsięwzięcia. Podwyższona zostaje do 21 proc. w przypadku, gdy wraz z realizacją przedsięwzięcia termomodernizacyjnego w budynku zostanie zainstalowana mikroinstalacja odnawialnego źródła energii o mocy maksymalnej: co najmniej 1 kW – w przypadku budynku mieszkalnego jednorodzinnego, 6 kW – w przypadku pozostałych budynków. Mogą z niej skorzystać zarówno właściciele lub zarządcy budynków mieszkalnych, jak wspólnoty i spółdzielnie mieszkaniowe, spółki prawa handlowego i osoby fizyczne.

Podobny krąg adresatów ma premia remontowa. Jest to forma pomocy państwa dla inwestora realizującego przedsięwzięcie remontowe, przyznawana przez BGK w wysokości 15 proc. kosztów przedsięwzięcia remontowego (przy remontach związanych z termomodernizacją budynków komunalnych premia wynosi nawet 50 proc., a budynków zabytkowych – 60 proc.).

Z kolei premia kompensacyjna to forma pomocy państwa, przysługująca inwestorom korzystającym z kredytu z premią remontową lub ze środków własnych, przyznawana inwestorom realizującym: przedsięwzięcie remontowe budynku mieszkalnego. Premia rekompensuje straty poniesione przez właścicieli budynków mieszkalnych, w związku z urzędowymi zasadami ustalania czynszów za najem lokali kwaterunkowych znajdujących się w tych budynkach. Przysługuje tylko osobom fizycznym - właścicielom budynku mieszkalnego z co najmniej jednym takim lokalem kwaterunkowym.

– Doskonałym przykładem zastosowania pomp ciepła oraz paneli fotowoltaicznych w budynku innym niż jednorodzinny, jest Spółdzielnia Mieszkaniowa „Żuławy” w Cedrach Wielkich. Mieszkańcy podjęli decyzję o likwidacji kotłowni węglowej. Kotłownia o mocy 1,05 MW, opalana miałem i groszkiem węglowym pracowała na potrzeby centralnego ogrzewania i ciepłej wody użytkowej. Obsługiwała dziesięć 12-rodzinnych budynków, których łączna powierzchnia to ponad 6700 metrów kwadratowych. Rocznie mieszkańcy na zakup opału wydawali ok. 145 tys. złotych: 103 tys. zł na potrzeby centralnego ogrzewania i 42 tys. zł na ciepłą wodę użytkową – mówi Magda Turecka, Manager ds. marki NIBE.

Stara kotłownia została zastąpiona 10 gruntowymi pompami ciepła. Współpracują one z panelami fotowoltaicznymi zainstalowanymi na dachach budynków. W każdym obiekcie wykorzystano też 750-litrowe zbiorniki ciepłej wody użytkowej i 500-litrowy zbiornik buforowy.

– Po rocznej eksploatacji stwierdzono, że 80 proc. zapotrzebowania na energię cieplną wyprodukowały pompy ciepła, a pozostałe 20 proc. zapewniła instalacja fotowoltaiczna. Panele fotowoltaiczne wytworzyły energię potrzebną do zasilania sprężarek w pompach ciepła. Natomiast nadwyżki produkcji energii elektrycznej spółdzielnia mieszkaniowa wykorzystała do oświetlenia powierzchni wspólnej obiektów, czyli korytarzy i klatek schodowych. Warto też podkreślić, że wykorzystanie OZE nie tylko zapewniło spółdzielcom blisko 100 proc. oszczędności z tytułu ogrzewania mieszkań, ale pozwoliło też ograniczyć emisję dwutlenku węgla do atmosfery o 466 ton rocznie – wyjaśnia Magda Turecka, Manager ds. marki NIBE.

Szczegółowe zasady każdego z tych trzech instrumentów wsparcia są przedstawione na stronie internetowej BGK, wyjaśnienia można też uzyskać w bankach, które udzielają kredytów i pożyczek z upoważnienia Banku Gospodarstwa Krajowego na przedsięwzięcia uprawniające do uzyskania każdej z tych trzech premii.

Z dniem 1 stycznia 2019 r. weszła w życie ustawa z dnia 9 listopada 2018 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz.U. poz. 2246), która wprowadziła w podatku dochodowym od osób fizycznych nowe tzw. ulgę termomodernizacyjną. Ma ona na celu wsparcie przedsięwzięć termomodernizacyjnych w jednorodzinnych budynkach mieszkalnych.

Ulga termomodernizacyjna dotyczy wyłącznie wydatków poniesionych przez podatnika będącego właścicielem lub współwłaścicielem budynku mieszkalnego jednorodzinnego. Jeżeli podatnik nie ma tytułu prawnego, z którego wynikałoby jego prawo własności do nieruchomości, a jedynie jest jej posiadaczem, wówczas nie może skorzystać z omawianego odliczenia.

Dodatkowym warunkiem jest zastrzeżenie, że przedsięwzięcie termomodernizacyjne w tym budynku zostanie zakończone w okresie trzech kolejnych lat, licząc od końca roku podatkowego, w którym poniesiono pierwszy wydatek.

Odliczenia w ramach ulgi termomodernizacyjnej dokonuje się od podstawy obliczenia podatku według ustawy o PIT lub od przychodów w rozumieniu ustawy o ryczałcie.

Oznacza to, że z możliwości odliczenia mogą skorzystać podatnicy opodatkowujący swoje dochody według skali podatkowej lub według jednolitej 19- proc. stawki podatku (tzw. podatek liniowy) oraz opłacający ryczałt od przychodów ewidencjonowanych.

I jeszcze inne ważne okoliczności: 1) z ulgi termomodernizacyjnej nie można korzystać w przypadku budynku będącego w budowie; odliczenie dotyczy więc budynków już wybudowanych, 2) podatnik nie jest obowiązany do przeprowadzenia audytu energetycznego, w tym przed realizacją przedsięwzięcia termomodernizacyjnego 3) w praktyce jednak rzadko zdarza się, by całe przedsięwzięcie termomodernizacyjne udało się zrealizować za pieniądze z dotacji, bez dokładania do niego z własnej kieszeni; wówczas tę różnicę czyli wydatki spoza dotacji przyznanej w ramach programu Czyste Powietrze można odliczyć w ramach ulgi podatkowej.

Szczegółowa lista wydatków jest uregulowana w rozporządzenie Ministra Inwestycji i Rozwoju z dnia 21 grudnia 2018 r. w sprawie określenia wykazu rodzajów materiałów budowlanych, urządzeń i usług związanych z realizacją przedsięwzięć termomodernizacyjnych (Dz.U. poz. 2489).

Wynika z niej, że odliczeniu podlegają wydatki na materiały, urządzenia i usługi – od stolarki okiennej i drzwiowej (w tym balkonowej i garażowej) po najbardziej ekologiczne i wydajne pompy ciepła i ogniwa fotowoltaiczne. Pojęcie termomodernizacji jest obszerne, a w całej rozciągłości mieszczą się pod nim przedsięwzięcia realizowane w ramach Czystego Powietrza i programu Mój Prąd.

Co ważne, w ramach tej ulgi podatkowej maksymalnie odliczyć można niebagatelną kwotę 53 tys. (w przypadku małżonków 106 tys. zł) wydatków, pamiętając jednak, że dotyczy to wydatków nie objętych żadną formą dotacji ze środków publicznych.

Trzeba też pamiętać, że dotacje udzielone w ramach programu „Czyste Powietrze” na przedsięwzięcia termomodernizacyjne w budynkach mieszkalnych jednorodzinnych, zarówno istniejących jak i nowo budowanych, korzystają ze zwolnienia od podatku dochodowego. To samo dotyczy dotacji z programu „Mój Prąd”, dedykowanemu segmentowi mikroinstalacji fotowoltaicznych, którego celem jest zwiększenie produkcji energii elektrycznej z mikroinstalacji fotowoltaicznych na terenie Rzeczpospolitej Polskiej.

Rządowy program, po zahamowaniu przez COVID-19, został wznowiony w połowie maja. Podczas przerwy w dotowaniu przedsięwzięć w nim przewidzianych przeszedł on modyfikację a nową edycję cechuje uproszczenie procedur, ale przede wszystkim zwiększenie kwot dotacji na przedsięwzięcia służące walce z niską emisją z dodatkowym wsparciem na niskoemisyjne, odnawialne źródła ciepła (pompy ciepła, fotowoltaika).

Obecnie w ramach programu Czyste Powietrze dotacja może wynosić do 30 000 zł dla podstawowego poziomu dofinansowania i 37 000 zł dla podwyższonego poziomu dofinansowania. Co ważne, skorzystać może każde gospodarstwo domowe, niezależnie od tego czy jest to dom jednorodzinny czy blok z setką mieszkań.

Strategicznym celem programu jest poprawa jakości powietrza oraz zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych poprzez wymianę źródeł ciepła i poprawę efektywności energetycznej budynków mieszkalnych jednorodzinnych.

Narzędziem w osiągnięciu celu jest dofinansowanie przedsięwzięć realizowanych przez gospodarstwa domowe na zasadzie podstawowego poziomu dofinansowania lub podwyższonego poziomu dofinansowania.

Podstawowy poziom dofinansowania – dostępny już teraz dla wszystkich gospodarstw domowych (właścicieli nieruchomości) – może przyjąć jedną z dwóch form: dotacji albo dotacji z przeznaczeniem na częściową spłatę kapitału kredytu bankowego.

Drugi poziom programu – podwyższony poziom dofinansowania – jest jeszcze na etapie legislacji, wnioski na jego zasadach będzie można składać zapewne dopiero po wakacjach. Jego beneficjentami będą mniej zamożne gospodarstwa domowe, dla których dofinansowanie będzie wyższe od podstawowego. Ponadto będzie udzielane w ramach jednej z trzech form. Są nimi: dotacja; pożyczka dla gmin, jako uzupełniające finansowanie dla Beneficjentów; dotacja z przeznaczeniem na częściową spłatę kapitału kredytu bankowego.

Na poziomie podstawowym można uzyskać jeden z dwóch rodzajów wspomnianej wyżej dotacji na przedsięwzięcie sklasyfikowane w ramach jednej z trzech opcji – od zaklasyfikowania do konkretnej z nich zależy też maksymalna wysokość dotacji.

Opcja pierwsza przewiduje przedsięwzięcia obejmujące demontaż nieefektywnego źródła ciepła na paliwo stałe oraz zakup i montaż pompy ciepła typu powietrze-woda albo gruntowej pompy ciepła do celów ogrzewania lub ogrzewania i c.w.u. Kwota maksymalnej dotacji: wynosi 25 000 zł – gdy przedsięwzięcie nie obejmuje mikroinstalacji fotowoltaicznej lub 30 000 zł – dla przedsięwzięcia z mikroinstalacją fotowoltaiczną.

Opcja druga obejmuje przedsięwzięcia typu demontaż nieefektywnego źródła ciepła na paliwo stałe oraz zakup i montaż innego źródła ciepła niż wymienione w opcji pierwszej do celów ogrzewania lub ogrzewania i cwu albo zakup i montaż kotłowni gazowej. W tej opcji kwota maksymalnej dotacji wynosi 20 000 zł – gdy przedsięwzięcie nie obejmuje mikroinstalacji fotowoltaicznej oraz 25 000 zł – dla przedsięwzięcia z mikroinstalacją fotowoltaiczną.

Opcja trzecia z kolei, z maksymalną kwotą dotacji do 10 tys. zł dotyczy przedsięwzięć nie obejmujących wymiany źródła ciepła na paliwo stałe na nowe źródło ciepła, a zakup i montaż wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła albo elementów ocieplenia nieruchomości czy wykonania audytu energetycznego.

W tym miejscu warto zwrócić uwagę na okoliczność iż na sam montaż instalacji fotowoltaicznej przyznawane są pieniądze z innego rządowego programu – Mój Prąd. By osobom realizującym obszerniejszą inwestycję termomodernizacyjną, zawartą w ramach programu Czyste Powietrze w ramach majowej korekty tego programu dokonano integracji w zakresie fotowoltaiki, uzupełniając o kwotę 5 tys. zł limity dotacji przewidziane w programie Czyste Powietrze. Dzięki temu usunięto też potrzebę podwójnego aplikowania o pieniądze.

I druga uwaga – nie bez powodu najwyższa dotacja jest przewidziana w opcji pierwszej. Pompa ciepła zapewnia ogrzewanie i chłodzenie domu, przygotowanie ciepłej wody użytkowej, a także wydajną wentylację z odzyskiem ciepła (we współpracy z rekuperatorem). W zestawieniu z instalacją fotowoltaiczną może działać niezależnie od innych źródeł zasilania. Pompy ciepła korzystają z odnawialnych źródeł energii (takich jak powietrze i wody podziemne) i nie emitują żadnych zanieczyszczeń powietrza. W dodatku decydując się na pompę ciepła nie trzeba inwestować w kotłownię, czy budować kominów. W przypadku gruntowej pompy ciepła – wystarczy pół metra kwadratowego powierzchni pomieszczenia, żeby zamontować to urządzenie.

Montaż pompy ciepła w zestawieniu z instalacją fotowoltaiczną jest więc zarówno optymalnym rozwiązaniem ze względu na interes środowiska (czyste powietrze), jak i opłacalny ze względów ekonomicznych (najwyższa kwota dotacji).

Oprócz programów rządowych, finansowego wsparcia na przedsięwzięcia termomodernizacyjnie można szukać lokalnie. Swoje programy mają gminy i miasta, ale warto też wiedzieć, że swój wkład do walki ze smogiem wnoszą także producenci urządzeń z zakresu zielonej energii. Przykładem jest Szwedzka Dotacja cyklicznie realizowana przez NIBE-Biawar. W tym roku np., w okresie od 2 marca do 30 czerwca można było aplikować o dofinansowanie do zakupu pompy ciepła. Dotacją objętych było łącznie 300 sztuk gruntowych pomp ciepła oraz 450 sztuk powietrznych pomp ciepła NIBE.

Co ważne Szwedzką Dotację można łączyć z ulgą podatkową i dotacją w ramach programu Czyste Powietrze i Mój Prąd. Ponieważ Szwedzka Dotacja jest akcją cykliczną, z pewnością okazja do skumulowania dotacji rządowej z wsparciem producenta pomp ciepła jeszcze się pojawi.

Państwo wspiera więc przedsięwzięcia termomodernizacyjne na coraz to nowe sposoby, bo ocieplając (uszczelniając) dom mamy nie tylko korzyść w postaci niższych rachunków za ciepło (chłód latem), ale już sam fakt, że potrzeba na to mniej energii pozytywnie wpływa na klimat i całe środowisko naturalne.