Termostatyczne zawory grzejnikowe. Budowa i rodzaje termostatów

Termostatyczne zawory grzejnikowe są elementem instalacji centralnego ogrzewania. Są one przeznaczone do automatycznego, indywidualnego sterowania procesami rozdziału i dostawy energii cieplnej do poszczególnych grzejników, w celu utrzymania temperatur powietrza na stałym poziomie. Zadaniem ich jest także kompensowanie różnicy temperatury wewnętrznej. Umożliwiają utrzymanie dyżurnej temperatury w pomieszczeniach okresowo nie wykorzystywanych. Są ważnym czynnikiem racjonalnego gospodarowania energią cieplną.

Budowa i działanie zaworu termostatycznego
Zawór termostatyczny składa się z dwóch podstawowych zespołów:

• zespołu sterującego (głowicy termostatycznej), zawierającego m.in. zadajnik i czujnik
  z popychaczem,
• zespołu wykonawczego (zaworu grzejnikowego), zawierającego m. in. element nastawczy.

Zespół sterujący zawiera czujnik z popychaczem i zadajnik. Czujnik jest wrażliwym na ciepło elementem, który mierzy temperaturę powietrza i przetwarza zmiany jej wartości na zmiany objętości lub ciśnienia. Popychacz przetwarza zmiany objętości ciśnienia na liniowy ruch trzpienia zaworu. Zadajnik ma formę pokrętła z podziałką, którego zadaniem jest nastawianie, przechowywanie i odtwarzanie wartości regulowanej, tzn. pożądanej temperatury w powietrzu. Zmniejszający się otwór ogranicza przepływ ciepłej wody do grzejnika. Gdy temperatura ogrzewanego pomieszczenia spada, czujnik kurczy się, a sprężyna zaworu popycha trzpień w kierunku przeciwnym. Temperatura pomieszczenia, w którym znajduje się grzejnik wzrasta i do wymaganego poziomu.
Elementem wykonawczym jest grzybek zaworu, który przymykając otwór zaworu ogranicza przepływ czynnika grzewczego przez zwór, co skutkuje obniżeniem temperatury grzejnika. Gdy temperatura ogrzewanego pomieszczenia spada, czujnik kurczy się, a sprężyna zaworu popychając trzpień z grzybkiem, w kierunku przeciwnym niż poprzednio, powoduje otwarcie przepływu czynnika grzewczego przez zawór grzejnika. Oba zespoły połączone są ze sobą za pomocą nakrętki, która uniemożliwia odkręcenie głowicy z zaworu przez osoby niepowołane.

Rodzaje głowic - zaworów termostatycznych
Ze względu na wzajemne usytuowanie i sposób połączenia czujnika, nastawnika i elementu wykonawczego wyróżniamy zawory:

• z czujnikiem i zadajnikiem wbudowanymi w głowicę termostatyczną zamontowaną bezpośrednio na korpusie zaworu,
• z czujnikiem zdalnie działającym, połączonym kapilarą z głowicą termostatyczną,
• z głowicą zdalnie działającą, połączoną kapilarą z nasadką zaworową zawierającą jedynie element popychacza,
• z rozdzielonym zdalnym czujnikiem i zdalnym zadajnikiem oraz ich odrębne połączenie z nasadką systemem przewodów kapilarnych.

Rodzaje zaworów
Ze względu na sposób zasilania grzejnika i prowadzenia rur wyróżniamy zawory:

• proste,
• osiowe,
• kątowe,
• narożnikowe.

Prawidłowy montaż termostatu jest ważny dla stabilnej i właściwej regulacji temperatury w pomieszczeniu. Czujnik termostatu powinien być swobodnie omywany powietrzem. Głowica nie może być montowana w pozycji pionowej, za firankami, meblami, pod szerokim parapetem. Podczas montażu i w trakcie rozruchu instalacji centralnego ogrzewania z zaworami termostatycznymi należy się stosować m.in. do następujących wskazań i zaleceń:

• w czasie przeprowadzania próby szczelności instalacji wszystkie zawory grzejnikowe i przelotowe muszą znajdować się w stanie całkowitego otwarcia obu stopni regulacji, a zawory termostatyczne powinny mieć nałożone kapturki ochronne zamiast głowic termostatycznych,
• przed rozruchem instalacji należy ją wypłukać ze względu na wrażliwość na zanieczyszczenia mechaniczne,
• przed podjęciem próby działania instalacji w stanie gorącym, we wszystkich zaworach ze wstępną regulacją należy ustawić elementy dławiące w położeniach określonych
  w dokumentacji technicznej,
• bezpośrednio przed odbiorem technicznym należy zamontować głowice z ograniczeniem zakresu nastaw i określonym zabezpieczeniem,
• woda grzejna używana do eksploatacji powinna być wolna od zanieczyszczeń mechanicznych
  i spełniać wymagania normy PN-85/C-0461.

Dopasuj głowicę do zaworu
Nieprawidłowo dobrana głowica do zaworu sprawi, że termostat nie będzie działał prawidłowo. Zawory różnią się między sobą gwintem przyłączeniowym i długością trzpienia od strony głowicy, dlatego należy zwracać uwagę na informacje podane przez producenta w zakresie doboru głowic. Najprostszym rozwiązaniem jest zakup głowicy tego samego producenta, którego wkładka jest zamontowana w grzejniku. Rzadziej stosowanym rozwiązaniem jest założenie pierścieni adaptacyjnych, które umożliwiają przystosowanie typowej głowicy do zaworu.

Zasady eksploatacji
Korzystanie z zaworów jest wygodne i proste, jednak należy pamiętać o kilku zasadach podczas ich eksploatacji:

• podczas wietrzenia pomieszczeń zawór termostatu należy przykręcić,
• jeżeli temperatura w pomieszczeniach ma być różna, należy zamykać pomiędzy nimi drzwi,
• nie można ciągle zmieniać ustawienia pokrętła - niewielka zmiana położenia głowicy powoduje wzrost lub spadek temperatury.