Termin „małe (przydomowe) oczyszczalnie ścieków” dotyczy kompletnych instalacji odbierających ścieki 4-200 osób. Mała oczyszczalnia jest dobrym rozwiązaniem dla domu jednorodzinnego, pensjonatu, szkoły. Odciek z oczyszczalni ma skład odpowiadający wymogom prawa polskiego i unijnego. Na rynku polskim jest wiele solidnych firm spełniających surowe wymogi techniczne i proponujących kompletne rozwiązania. Istnieją oczywiście różne technologie, ale zasada działania pozostaje stała – oczyszczanie jest co najmniej dwustopniowe.
Jak wygląda i działa przydomowa oczyszczalnia ścieków?
Podczyszczanie (beztlenowy etap oczyszczania) przebiega w osadniku gnilnym (wstępnym): zbiorniku z tworzywa sztucznego (najczęściej polietylenu) umieszczonego pod powierzchnią gruntu. W zbiorniku mają miejsce procesy sedymentacji, to znaczy osadzania i flotacji, czyli wypływania większych zanieczyszczeń. Osady z dna muszą być okresowo wybierane. Zanieczyszczenia flotujące są zbierane na filtrze biologicznym na wylocie ze zbiornika.
Pracę osadnika wstępnego można usprawnić poprzez dodanie do niego preparatów bakteryjnych (bioaktywatorów). Następuje wówczas biologiczny rozkład zanieczyszczeń. Wymiar zbiornika zależny jest od ilości produkowanych ścieków (można też rozbudowywać część podczyszczającą, konstruując baterię osadników lub zastosować osadniku dwu- lub trzykomorowe). Użytkownik widzi na powierzchni ziemi tylko pokrywy studzienek rewizyjnych.
Oczyszczanie tlenowe, składające się z procesów fizycznych, chemicznych i biologicznych przy udziale tlenu, najczęściej zachodzi w gruncie, filtrze doczyszczającym lub w specjalnym zbiorniku, czyli reaktorze biologicznym, tzn. w zbiorniku zawierającym mikroorganizmy.
Oczyszczanie w gruncie wymaga zamontowania studzienki rozdzielczej i ułożenia drenażu rozsączającego (układ rur z otworami, przez które oczyszczone ścieki wypływają do gruntu) – użytkownik widzi na powierzchni pokrywę studzienki i wywiewki - wyloty rur kanalizacyjnych. Oczyszczanie w gruncie wymaga specjalnych warunków – konieczny jest grunt piaszczysty (o dobrej przepuszczalności) oraz niski poziom wód gruntowych (drenaż musi znajdować się co najmniej 1,5 m nad poziomem wód – warstwa piasku tej grubości wystarczy do oczyszczenia ścieku z osadnika gnilnego).
Jeśli warunki gruntowe są mniej sprzyjające (poziom wód gruntowych jest wysoki), drenaż może być wykonany w tzw. filtrze piaskowym. Ma on formę nasypu, widocznego na powierzchni. Wysokość nasypu zależy od poziomu wód gruntowych - nasyp musi być na tyle wysoki, by drenaż znalazł się na wysokości 1,5 m nad poziomem wód gruntowych. Jeśli drenaż znajdzie się wyżej niż osadnik, konieczne jest zastosowanie przepompowni zamiast studzienki rozdzielczej – na powierzchni będzie widoczna jej pokrywa. Studzienka rozdzielcza (z widoczną na powierzchni pokrywą) musi się też znaleźć w nasypie.
Filtr doczyszczający jest stosowany, jeśli nie można odprowadzać ścieków po osadniku bezpośrednio do gruntu (np. niesprzyjające warunki geologiczne). Zapewnia on oczyszczanie na podobnym poziomie jak grunt naturalny. Oczyszczone ścieki z filtra mogą być odprowadzone do rowu melioracyjnego lub przez studnię chłonną do głębszych warstw gruntu. Na powierzchni będzie widoczna pokrywa filtra doczyszczającego.
Jeżeli oczyszczanie ma przebiegać w zbiorniku, będzie on widoczny na powierzchni. W zbiorniku wytwarza się biomasa neutralizująca ścieki; dlatego wypełniony jest on złożem (żwir lub kształtki z tworzywa), na którym biomasa może się rozwinąć. Cała oczyszczalnia wraz ze zbiornikiem zajmuje mniej miejsca niż w przypadku oczyszczania w gruncie. Oczyszczone ścieki kierowane są do studni chłonnej lub rowu melioracyjnego. Jeśli pojawią się ścieki specjalne (np. ze stołówek) oczyszczalnia może być uzupełniona o dodatkowe elementy, np. oddzielacz tłuszczu i filtry.
Dowiedz się więcej: Gdzie można umiejscowić przydomową oczyszczalnię ścieków i o czym pamiętać podczas jej użytkowania
Formalności przed budową przydomowej oczyszczalni ścieków
Przy wszelkich inwestycjach budowlanych najbardziej uciążliwe są formalności. Aby wybudować na swoim terenie przydomową oczyszczalnię ścieków, trzeba postąpić zgodnie z ustawami Prawo budowlane i Prawo wodne.
Trzeba pamiętać, że drenaż rozsączający lub studnia chłonna muszą być oddalone o 3 m od granicy działki i o 30 m od studni wodociągowej. Jeśli nie można zachować tych odległości, można próbować porozumieć się z właścicielami sąsiednich działek – może wspólna oczyszczalnia rozwiązałaby sprawę. Jeśli nie uda się tego przeprowadzić, trzeba zrezygnować z oczyszczalni przydomowej. Sprawdźmy też, czy miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego w ogóle dopuszcza możliwość budowy przydomowej oczyszczalni ścieków.
Według Prawa budowlanego, jeśli wydajność oczyszczalni nie przekracza 7,5 m³/dobę (wartość ta jest określona w projekcie i w przypadku oczyszczalni przydomowej zazwyczaj nie jest przekraczana) trzeba zwrócić się do Starosty Powiatowego, składając zgłoszenie budowlane, zawierające określenie rodzaju, zakresu i sposobu wykonania robót oraz terminu rozpoczęcia robót. Należy też dołączyć oświadczenie o prawie dysponowania nieruchomością oraz odpowiednie rysunki i szkice, a także „pozwolenia, uzgodnienia i opinie wymagane odrębnymi przepisami”. W przypadku oczyszczalni przydomowej będzie to pozwolenie wodnoprawne. UWAGA: jest ono konieczne tylko wtedy, jeśli będą wprowadzane do gruntu ścieki w ilości większej niż 5 m³ na dobę. O wydanie tego pozwolenia występuje się do Starosty, a do wniosku należy dołączyć operat wodnoprawny (w przypadku wykonania urządzeń, czyli budowy oczyszczalni jego rolę może spełniać projekt).
Mam przydomową oczyszczalnię ścieków – i co dalej?
Eksploatacja oczyszczalni jest łatwa i niedroga – konieczne są jednak okresowe kontrole pracy poszczególnych elementów (osadnik, studzienka, złoże). Najważniejsze jest kontrolowanie ilości osadu w osadniku wstępnym i usuwanie go raz na 1,5 roku (może to zrobić pracownik firmy dostarczającej oczyszczalnię). Jeśli oczyszczalnia ma zbiornik przeznaczony do oczyszczania biologicznego, należy przeprowadzać okresowe płukanie złoża. Oczyszczalnie, które zostały wykonane do tej pory, pracują bezawaryjnie pod warunkiem prawidłowego wykonania, a ewentualne błędy są stosunkowo łatwe do wykrycia i usunięcia.
