Jeśli jest wybór między technologiami odpływowymi (czyli oczyszczaniem ścieków w oczyszczalni przydomowej i odprowadzaniem odcieku do odbiornika zewnętrznego) a bezodpływowymi (tzw. szambo), warto postawić na technologię bezodpływową. Czasem jednak warunki zewnętrzne nie pozwalają na wybudowanie oczyszczalni. Zasadniczymi przeszkodami mogą być:
- wymiar działki. Oczyszczalnie przydomowe wymagają określonych odległości od (szczególnie) studni lub przyłączy wodociągowych. W wielu przypadkach warunek ten okazuje się trudny do spełnienia;
- warunki gruntowe – jeśli grunt jest nieprzepuszczalny i zalega głęboko, oczyszczalnia przydomowa nie będzie miała właściwych warunków pracy;
- rozwiązanie jest tymczasowe – wiadomo, że w najbliższym czasie nastąpi doprowadzenie kanalizacji.
W takich okolicznościach należy wybrać szczelny zbiornik opróżniany okresowo - szambo.
Szambo - wybór materiału
Szambo kojarzy się większości inwestorów z brzydkim, betonowym zbiornikiem; będącym w dodatku potencjalną bombą biologiczną. Obecne szamba nie mają nic wspólnego z tym wizerunkiem – mogą być ukryte pod ziemią i nie szpecić posiadłości; a prócz tego mogą być wykonane z różnorodnych materiałów. Obecnie najpopularniejsze materiały to:
- polietylen o wysokiej gęstości (HDPE) – czarny;
- laminat poliestrowy wzmocniony włóknem szklanym;
- żelbet;
- kręgi betonowe
Podstawowymi zaletami zbiorników z tworzyw sztucznych (polietylenu i laminatu) jest szczelność. Dzięki temu ścieki nie przedostaną się do gruntu, a z drugiej strony do samego zbiornika nie będą przenikać żadne substancje. Tworzywa sztuczne wykazują też trwałość i odporność na korozję chemiczną i biokorozję. Mają mały ciężar, co ułatwia transport i instalację. Zbiornik można wykorzystać po doprowadzeniu kanalizacji (np. jako zbiornika na deszczówkę). Ich wadami są: mała wytrzymałość na obciążenia (gruba warstwa ziemi, parkowanie samochodów); większy koszt (szczególnie zbiorników laminatowych).
Podstawową zaleta zbiorników wykonanych z materiałów tradycyjnych (żelbet, beton) jest znaczna wytrzymałość – zbiornika takiego nie trzeba wzmacniać (praktycznie w żadnych warunkach). Zbiorniki takie są tańsze od tych wykonanych z tworzyw sztucznych. Zasadniczą wadą takich zbiorników jest brak „naturalnej” szczelności – trzeba je pokryć masami uszczelniającymi (szczególnie połączenia) i jest to czynność krytyczna dla wykonania. Oprócz tego zbiorniki są ciężkie i wymagają dźwigu do montażu.
Konstrukcja zbiornika
Kształty zbiornika mogą być bardzo zróżnicowane – poczynając od tradycyjnego „kręgu” betonowego poprzez prostopadłościan (częste rozwiązanie w przypadku zbiorników żelbetowych) aż do powszechnie stosowanego w przypadku tworzyw sztucznych kształtu cylindrycznego. Cylinder może być podzielony na komory – umożliwia to lepszą pracę zbiornika.
Każdy zbiornik musi być wyposażony w:
- właz (najlepiej teleskopowy) o średnicy 56 cm lub większej – umożliwia inspekcję i wypompowanie ścieków ze zbiornika. Włazy mają pokrywy żeliwne lub z tworzywa sztucznego (PVC lub PE) i są mocowane na śruby;
- komin wentylacyjny (odpowietrzenie) wyprowadzony co najmniej 0.5 m nad powierzchnię terenu. Zbiorniki z tworzyw sztucznych mają kominki prefabrykowane; zbiorniki z żelbetu lub betonu wymagają odrębnego wykonania odpowietrzenia;
- króciec wlotowy, czyli krótki odcinek rury wykonany najczęściej z tworzywa sztucznego (PVC, PE, PP) o średnicy dostosowanej do wymiaru zbiornika, ale najczęściej 160 cm. Do króćca podłącza się rurę wlotową. W przypadku zbiorników montowanych na miejscu budowy czasami nie stosuje się króćca, tylko od razu doprowadza instalację kanalizacyjną;
Zbiorniki z tworzyw sztucznych są też opcjonalnie wyposażone w zaślepiony króciec wylotowy. Pozwala to albo na ewentualne łączenie zbiorników w baterie albo, po zakończeniu użytkowania zbiornika, na wykorzystanie go do innego celu (np. jako zbiornika na deszczówkę).
Przeczytaj też: Co wybrać - szambo, czy przydomową oczyszczalnię ścieków
Jak duży zbiornik na ścieki
Wymiar zbiornika zależy od ilości mieszkańców i od częstotliwości opróżniania zbiornika przez przedsiębiorstwo kanalizacyjne. Zbiornik powinno się opróżniać nie rzadziej niż co 2 tygodnie (14 dni). Umowa na wywóz ścieków może mówić o większej częstotliwości (np. co 10 dni), ale warto zachować pewną rezerwę na sytuacje awaryjne.
Jednocześnie zakłada się, że każdy mieszkaniec produkuje ok. 160 litrów ścieków dziennie. Można więc założyć, że na każdą osobę w domu potrzeba 2240 litrów zbiornika. Liczba ta powinna być większa, jeśli w domu są małe dzieci – zużywamy wówczas więcej wody na kąpiel i mycie (produkujemy więcej ścieków).
Np. pięcioosobowa rodzina będzie potrzebowała zbiornik o pojemności 11 200 litrów. Warto w takim przypadku wykonać połączenie szeregowe dwóch zbiorników (np. dwa po 6000 litrów lub 5400 i 6000 litrów). Zbiorniki pojedyncze istnieją w następujących (przykładowych) objętościach.
Tabela 1. Objętości zbiorników zależnie od materiału
| materiał | objętości [m³] |
| żelbet | 4.0; 6.2; 8.0; 10.0; 11.0; 12.0; 16.0 |
| beton | 3.0; 4.0; 5.0; 6.0; 8.0; 10.0; 12.0; 14.0; 16.0 |
| polietylen | 3.0; 5.0; 9.5 |
| laminat | 2.0; 2.8; 3.7; 4.5; 5.4; 6.2; 7.1; 8.0 |
Szambo a formalności
Wykonanie szamba nie wymaga pozwolenia na budowę. Należy tylko dokonać zgłoszenia budowlanego. Na jego uprawomocnienie trzeba czekać 30 dni. Jeśli przez ten czas nie będzie wezwania do uzupełnienia dokumentacji, decyzję należy uznać za prawomocną i można przystąpić do prac budowlanych.
Zbiornik musi być umieszczony w odpowiedniej odległości od obiektów budowlanych.
Tabela 2. Odległości pokryw i wylotów wentylacji zbiornika od obiektów budowlanych
| obiekt | odległość [m] |
| studnia dostarczająca wodę pitną | 15,0 |
| zbiornik do 10 m³ | |
| okna i drzwi zewnętrzne pomieszczeń mieszkalnych | 15,0 (5,0*) |
| granica działki, droga, ulica, ciąg pieszy | 7,5 (2,0*) |
| *zabudowa jednorodzinna, zagrodowa; rekreacja indywidualna (np. domek letniskowy, altanka na działce) | |
| zbiornik od 10 do 50 m³ | |
| okna i drzwi zewnętrzne pomieszczeń mieszkalnych | 30,0 |
| granica działki | 7,5 |
| droga, ulica, ciąg pieszy | 10,0 |
Można zwrócić się do właściwego organu samorządowego (wydającego decyzję o warunkach zabudowy), by zmniejszyć wymienione odległości. Jest to możliwe, gdy zbiornik powstaje na działce graniczącej z działką już zabudowaną. W szczególności odległość od ogrodzenia działki może być mniejsza, kiedy na drugiej działce znajduje się podobny obiekt (inny zbiornik bezodpływowy).
Zasady wykonania szamba
Zbiornik posadowiony jest w odpowiednim wykopie. W przypadku zbiorników ciężkich trzeba zapewnić dojazd do wykopu sprzętem ciężkim, w przypadku zbiorników z tworzyw sztucznych nie ma takich ograniczeń.
Wykop powinien być na tyle szeroki, by pozostawić po 30 cm luzu z każdej strony w stosunku do planowanej szerokości (średnicy) zbiornika.
Zbiorniki betonowe lub żelbetowe nie wymagają dodatkowych przygotowań wykopu. Zbiorniki z tworzyw sztucznych muszą mieć podsypkę z zagęszczonego piasku (ok. 20 cm). W przypadku wysokiego poziomu wód gruntowych zbiorniki te wymagają też zakotwienia – za pomocą płyty żelbetowej, taśm lub kotew albo geowłókniny.
Podłączenie do kanalizacji i ewentualne ustawienie szeregu zbiorników trzeba wykonać przed zasypaniem zbiornika. Podobnie, przed zasypaniem trzeba napełnić go wodą (jest to ważne szczególnie w przypadku mniej wytrzymałych na parcie gruntu zbiorników z tworzyw sztucznych).
W przypadku zbiornika „ciężkiego” trzeba wykonać uszczelnienie spoin, a najlepiej całej powierzchni. Zbiornik należy zasypywać zagęszczanymi warstwami piasku (po ok. 25 cm każda). Warstwa ziemi nad zbiornikiem nie powinna być grubsza niż 80 cm, zaś zbiornik (szczególnie z tworzyw sztucznych) nie powinien być obciążony – np. drogą dojazdową.
Zbiornik bezodpływowy jest dość uciążliwy w eksploatacji, ponieważ wymaga okresowego (nie rzadziej niż 14-16 dni) wywożenia ścieków. Należy w tym celu zawrzeć umowę z przedsiębiorstwem kanalizacyjnym.
